W ostatnich latach sporo uwagi poświęca się problemom związanym z rozwojem publicznego transportu zbiorowego na obszarze woj. podkarpackiego. Główny obszar zainteresowania stanowi komunikacja autobusowa. Malejąca liczba kursów, mniejsza liczba pasażerów jak i względy ekonomiczne powodują, że wielu mieszkańców doświadcza zjawiska tzw. wykluczenia komunikacyjnego. Mimo to nie ulega wątpliwości, że w XXI w nastąpiła poprawa jakości stanu dróg, przewoźnicy dysponują nowszym taborem, a infrastruktura kolejowa jest modernizowana zarówno na południu województwa jak i na północy. Przykładem może być rewitalizacja odcinka linii kolejowej 108, pomiędzy Jasłem a Nowym Zagórzem. Prace zmierzające do poprawy jakości usług oraz dostępności kolei prowadzone są również na odcinku Stalowa Wola – Tarnobrzeg – Sandomierz – Ocice – Padew. W minionym roku zapowiedziano również zakup kilkudziesięciu niskoemisyjnych autobusów oraz budowę koniecznej infrastruktury przez Związek Gmin PKS i PKS w Rzeszowie. Na ten cel przeznaczono 170 mln zł a dofinansowanie pozyskano z Krajowego Planu Odbudowy.
Niestety w całej Polsce istnieją problemy związane z dostępnością publicznej komunikacji zbiorowej. W 2019 r. utworzono Fundusz Rozwoju Przewozów Autobusowych, który stanowi wsparcie dla jednostek samorządu terytorialnego w formie finansowej. Aktualnie środki dostępne w ramach tego instrumentu wynoszą 1 mld. zł. W 2024 r. planowano dofinansowanie 7300 linii. Samorządowcy jednak sygnalizują potrzeby zmian w tym zakresie, bowiem Fundusz nie rozwiązał wszystkich problemów. Przeprowadzone przez Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa badania wskazują, że 25,8% wsi nie ma bezpośredniego połączenia z miejscowością gminną, zarówno kolejowego jak i autobusowego.
Usunięcie problemów związanych z dostępnością komunikacji nie jest zadaniem łatwym i stanowi jedno z głównych wyzwań dotyczących rozwoju publicznego transportu zbiorowego. Kluczowe jest również sprostanie wymogom związanym z ochroną środowiska. Coraz więcej uwagi poświęca się ekologicznym rozwiązaniom, które obejmują wykorzystywanie niskoemisyjnych środków transportu oraz wdrażanie określonych rozwiązań np. stref czystego transportu. Kluczowe jest zrozumienie potrzeb mieszkańców oraz współpraca pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego. Obecny model finansowania komunikacji zakłada, że jednostki samorządu terytorialnego partycypują w kosztach związanych z zapewnieniem publicznego transportu zbiorowego i są one jego organizatorami.
Przyszłość publicznego transportu zbiorowego na obszarze woj. podkarpackiego jest uzależniona od wielu czynników. Istotne będą działania podejmowane przez jednostki samorządu terytorialnego ale i rozwiązania proponowane przez rząd. Wykluczenie komunikacyjne jest szczególnie dotkliwe na południu województwa. Uporanie się z tym problemem stanowi największe wyzwanie. Nie sposób zapomnieć o podnoszeniu standardu usług jak i sprostaniu współczesnym wymogom wynikającym z ograniczenia negatywnego wpływu transportu na środowisko naturalne.
oprac. Karol Piękoś
Literatura:
PKP PLK: Modernizacje i nowa łącznica na Podkarpaciu, https://www.rynek-kolejowy.pl/wiadomosci/pkp-plk-modernizacje-i-nowa-lacznica-na-podkarpaciu-121695.html 02.01.2025.
Trzyna M., Prawie 170 mln zł na nowoczesną flotę autobusów. Związek Gmin „PKS” i PKS w Rzeszowie stawiają na ekologiczny transport, https://nowiny24.pl/prawie-170-mln-zl-na-nowoczesna-flote-autobusow-zwiazek-gmin-pks-i-pks-w-rzeszowie-stawiaja-na-ekologiczny-transport/ar/c4-19001902 02.01.2025.
Horbaczewski R., Samorządowcy i przewoźnicy chcą zmian w usuwaniu białych plam, https://www.prawo.pl/samorzad/funduszu-rozwoju-przewozow-autobusowych-postulat-zmian,526939.html 02.01.2025.
Starzewski Ł., Zapewnić każdemu transport publiczny choć do siedziby władz jego gminy – RPO o wykluczeniu transportowym. Stanowisko Ministra Infrastruktury 02.01.2025.
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach #PROO. Minister do spraw Społeczeństwa Obywatelskiego
