Funkcjonowanie straży gminnych, które określane są również strażami miejskimi ma spore znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa lokalnego. W 9 spośród 10 największych miast województwa podkarpackiego funkcjonują straże miejskie. Nie są to jedyne gminy, które powołały straże gminne na terenie tego województwa. W ostatnich latach sprawa funkcjonowania tej formacji powodowała liczne dyskusje m.in. ze względu na jej uprawnienia.
Przemiany ustrojowe, których początek nastąpił w 1989 r. spowodował, że w wielu polskich miastach powoływano straże miejskie, a rzadziej policje municypalne. W niektórych miastach jeszcze przed 1989 r. funkcjonowały miejskie służby porządkowe, które z czasem przekształcono w straże miejskie. Na Podkarpaciu proces tworzenia straży miejskich wyglądał podobnie. W 1991 r. powołano straże miejskie m.in. w Rzeszowie, Przemyślu oraz Dębicy. Podstawą prawną do ich utworzenia była Ustawa o Policji z dnia 6 kwietnia 1990 r. oraz Ustawa o samorządzie terytorialnym z dnia 8 marca 1990 r. W tamtym okresie zauważalny był brak jednolitych przepisów, które całościowo regulowałyby funkcjonowanie tej formacji. Wobec istniejącego problemu 29 sierpnia 1997 r. przyjęto ustawę o strażach gminnych, która po wielu nowelizacjach obowiązuje do dzisiaj i stanowi podstawę funkcjonowania straży gminnych.
Wojewoda na mocy art. 9 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych może zarządzić o użyciu straży do wspólnych działań z Policją m.in. w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa publicznego, katastrofy, powszechnego zagrożenia epidemicznego czy też innej sytuacji kryzysowej. W ostatnich latach strażnicy udzielali wsparcia pozostałym służbom w wymagających tego sytuacjach.
W trakcie pandemii COVID-19 zaangażowano do zwalczania jej skutków straże gminne w drodze decyzji Wojewody Podkarpackiego. Strażnicy miejscy z Jasła zajmowali się nie tylko egzekwowaniem obostrzeń ale i zapewniali pomoc dla osób potrzebujących wsparcia. W ramach tej działalności strażnicy dowozili żywność osobom, które znajdowały się na kwarantannie lub w izolacji.
W wyniku wojny na Ukrainie do Polski przybywało dziennie nawet ponad 140 tys. osób z czego znaczna część na obszar województwa podkarpackiego. Do pomocy skierowano strażników miejskich, którzy pomagali w przekazywaniu żywności oraz środków czystości. Realizowane działania dotyczyły również przewożenia osób jak i zabezpieczenia punktów gdzie nadawano numery PESEL.
W samym Rzeszowie, w 2022 r. straż miejska podjęła 16 940 interwencji. Bieżąca działalność dotyczyła również działań prewencyjnych w ramach których dokonano 30 845 kontroli nieruchomości. Podjęte czynności dotyczyły sprawdzania porządku na posesjach, stanu elewacji budynków jak i oznakowania posesji numerami porządkowymi. Ważnym działaniem była również kontrola umów na wywóz odpadów. W ostatnich latach wzrasta rola straży gminnych w zakresie ochrony środowiska. Również i w tym przypadku interweniowano, co wynikało m.in. ze spalania odpadów w piecach jak i na powierzchni ziemi.
Potencjał jaki posiadają podkarpackie straże gminne był w przeszłości wykorzystywany w sytuacjach kryzysowych, które miały miejsce na obszarze województwa podkarpackiego. Szeroki zakres realizowanych zadań jak i wielość podejmowanych interwencji, świadczy o ich pozytywnym wpływie na poziom bezpieczeństwa w wymiarze lokalnym zarówno na co dzień jak i w trakcie sytuacji kryzysowych o dużych rozmiarach.
oprac. Karol Piękoś
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach #PROO. Komitet do spraw Pożytku Publicznego.
Źródła:
Cichy A., Wszystkie ręce na pokład! Przemyśl pomaga uchodźcom z Ukrainy [zdjęcia, video], https://przemysl.eska.pl/wszystkie-rece-na-poklad-przemysl-pomaga-uchodzcom-z-ukrainy-zdjecia-video-aa-UoDh-S8Pb-MMB4.html, (10.12.2023).
Dworzec w Przemyślu. Pociągi z uchodźcami z Ukrainy przyjeżdżają do Polski, https://tvn24.pl/polska/przemysl-uchodzcy-z-ukrainy-przyjezdzaja-pociagami-na-dworcu-rozmawial-z-nimi-reporter-5613610, (10.12.2023).
HISTORIA, https://smprzemysl.pl/historia/, (10.12.2023).
Jasielska Straż Miejska pomaga walczyć z epidemią koronawirusa. Funkcjonariusze dowożą jedzenie osobom, które przebywają na kwarantannie, https://strazmiejskajaslo.pl/jasielska-straz-miejska-pomaga-walczyc-z-epidemia-koronawirusa-funkcjonariusze-dowoza-jedzenie-osobom-ktore-przebywaja-na-kwarantannie/, (10.12.2023).
Konefał M., 25 lat Straży Miejskiej w Dębicy, https://www.sw.gov.pl/aktualnosc/zaklad-karny-w-debicy-25-lat-strazy-miejskiej-w-debicy, (10.12.2023).
Poznańska straż miejska świętuje swoje 30-lecie. Zobacz archiwalne zdjęcia, https://epoznan.pl/news-news-115263-poznanska_straz_miejska_swietuje_swoje_30_lecie_zobacz_archiwalne_zdjecia, (10.12.2023).
Prezydent Rzeszowa: mieszkańcy wykazali się ogromną świadomością. Staliśmy się jednym z najważniejszych miast w Europie, https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1541727%2Cprezydent-rzeszowa-mieszkancy-wykazali-sie-ogromna-swiadomoscia-stalismy, (10.12.2023).
Sprawozdanie z działalności Straży Miejskiej w Rzeszowie za 2022 rok, https://bip.erzeszow.pl/pl/1840-sprawozdania/33194-sprawozdania-z-dzialalnosci/33198-sprawozdanie-z-dzialalnosci-strazy-miejskiej-w-rzeszowie-za-2022-rok.html, (10.12.2023).
Stańczyk M., Warszawska Straż Miejska ma już 30 lat, https://dzieje.pl/rozmaitosci-historyczne/warszawska-straz-miejska-ma-juz-30-lat, (10.12.2023).
Uchwała Rady Miasta Rzeszowa Nr XVI/21/91 z 19 marca 1991 r. w sprawie utworzenia straży miejskiej.
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2023 r. poz. 171, z 2022 r. poz. 2600, z 2023 r. poz. 185, 240, 289, 347, 535, 641, 1088, 1860).
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych (Dz. U. z 2021 r.
poz. 1763.).
