We współczesnym świecie dostęp do informacji jest powszechny. Wystarczy wpisać w dowolnej wyszukiwarce internetowej odpowiedni wyraz i kliknąć przycisk „szukaj”. Po wpisaniu poszukiwanego wyrazu lub wyrazów, otrzymujemy listę stron, której przejrzenie zajmuje jednak sporo czasu. Zasoby dostępne w Internecie są bardzo przydatne w pracy, szkole, na studiach itd. Jednak bardzo ważne jest mądre i rzetelne wykorzystanie wiadomości znajdujących się na poszczególnych stronach oraz portalach internetowych.
W środowisku edukacyjnym od kilku lat można zauważyć wpływ transformacji cyfrowej, która stała się jednym z elementów kształtowania nowoczesnych metod nauczania. Umiejętne wykorzystanie nowoczesnych technologii niesie ze sobą mnóstwo korzyści w szkole czy na studiach. Edukacja historyczna w XXI wieku stawia przed zarówno uczniem, jak i nauczycielem niemałe wyzwania. Wprowadzenie nowych rozwiązań do procesu edukacji pozwala na bardziej dynamiczne i interaktywne lekcje, podczas których uczniowie zyskują możliwość na samodzielne badanie, analizowanie i intepretowanie źródeł, wydarzeń oraz procesów historycznych.
Historia należy do bardzo ważnych przedmiotów szkolnych. Uczy nie tylko myślenia krytycznego, ale też wyciągania własnych wniosków i formułowania opinii. Zapamiętywanie dat, wydarzeń i postaci historycznych jest jednym z etapów podczas nauki. Warto jednak podkreślić, że samo skupianie się na faktografii nie jest w tym przypadku najistotniejsze.
O faktach nie należy zapominać, ale warto skupić się na pracy z różnymi źródłami oraz uczeniu się warsztatu historycznego. Taki sposób nauczania pozwoli uczniom na wyrobienie własnego zdania i refleksji nad tym, jakie szanse i zagrożenia niesie rekonstruowanie przeszłości. Analizowanie źródeł historycznych przydaje się nie tylko w historii, ale również w innych dyscyplinach nauki. Pomaga przede wszystkim oceniać informacje, które następnie są prawdziwe lub fałszywe.
Realizowanie podstawy programowej nie powinno zwalniać nauczycieli z poszukiwania sposobów i metod motywujących uczniów do uczenia się historii.
W dzisiejszych czasach metody nauczania muszą być dostosowane do potrzeb uczniów. We współczesnym świecie informacje są łatwo dostępne za pośrednictwem Internetu. Nauczyciele poprzez wykorzystanie multimediów i nowoczesnych narzędzi edukacyjnych mogą sprawić, że lekcje staną się bardziej interesujące oraz interaktywne dla młodzieży szkolnej.
Dostęp do ogromnej ilości informacji z jednej strony jest korzystny, a z drugiej problematyczny. Nauczyciele, a następnie uczniowie muszą nauczyć się skutecznego filtrowania i krytycznego analizowania danych, w celu rozwijania umiejętności i zdolności do selekcjonowania wiadomości zgodnie z własnymi celami. Z tego powodu historia nie powinna być postrzegana jako jedynie zbiór faktów, ale jako dyscyplina, która bawi, uczy i inspiruje myślenie zarówno krytyczne, jak i twórcze. Nauczyciele powinni stosować różne metody dydaktyczne: gry planszowe, symulacje historyczne i projekty, które zachęcają uczniów do aktywnego udziału nie tylko w czasie lekcji, lecz również w domu.
Technologia cyfrowa
Do najważniejszych narzędzi w edukacji historycznej zalicza się wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnej w skrócie ICT. W czasie lekcji historii możemy korzystać z multimediów, takich jak filmy dokumentalne czy animacje. Skorzystanie z takich narzędzi wpływa korzystanie na uczniów, gdyż mają szansę bardziej włączyć się i zaangażować się w dany temat oraz co ważne, lepiej go zrozumieć.
Nieodłącznym elementem transformacji cyfrowej w edukacji są aplikacje mobilne, których wykorzystanie wspomaga skuteczność nauki. Jako przykład można podać np. Duolingo w nauce języków. Natomiast korzystanie z aplikacji takich jak: „Quiz Historyczny”, „World History i World History Atlas” przynosi wiele korzyści dla uczniów i nauczycieli. Po pierwsze to przyjemne formy sprawdzenia własnej wiedzy uzupełnione o ciekawostki i mało znane fakty. Ponadto fantastycznie pokazują kontekst i pomagają zrozumieć uwarunkowania i okoliczności różnych wydarzeń politycznych oraz nurtów w kulturze, sztuce.
Innym innowacyjnym narzędziem, które nie tylko aktywizuje uczniów, ale także wzbogaca proces nauki, są gry edukacyjne. Grając w nie, dzieci i młodzież mogą kształtować przydatne w życiu umiejętności: logicznego myślenia, współpracy oraz rozwiązywania problemów. Gry w takim ujęciu stanowią inspirujący i twórczy model nauczania, który wyłamuje się tradycyjnym ramom lekcji.
Istnieją różne strony internetowe bogate w materiały dydaktyczne. Witryna Worldwall umożliwia tworzenie ćwiczeń interaktywnych, jak i do wydruku. Materiały interaktywne mogą być odtwarzane na dowolnym urządzeniu z dostępem do Internetu (komputer, tablet, telefon, tablica interaktywna). Uczniowie mogą grać sami lub pod opieką nauczyciela. Ćwiczenia tworzone są przy użyciu systemu szablonów. Szablony zawierają klasyczne ćwiczenia: labirynt, samolot. Po utworzeniu ćwiczenia możemy zmienić jego szablon. Dla przykładu, jeśli stworzymy ćwiczenie „Połącz w pary” oparte na nazwach kształtów, możemy zmienić je w „Krzyżówkę”, pozostawiając te same nazwy kształtów. Dzięki temu mamy szansę zmienić własny materiał w test czy wiele innych szablonów. Warto podkreślić, że ćwiczenia Wordwall mogą mieć charakter zadań do wykonania przez uczniów, nie tylko na zajęciach, ale też jako zadanie domowe. Na portalu nie brakuje gier i materiałów interaktywnych poświęconych poszczególnym epokom historycznym: starożytności, średniowieczu, nowożytności oraz współczesności. Bez wątpienia warto z nich skorzystać.
Na zmianę formy edukacji wpływa wirtualna i rozszerzona rzeczywistość (VR/AR). Technologia VR zmienia sposób, w jaki uczniowie poznają historię. Przenosząc się w czasie i przestrzeni doświadczają wydarzeń historycznych z perspektywy uczestników. Poprzez wykorzystanie takich metod i narzędzi dydaktycznych uczniowie mogą lepiej zrozumieć kontekst faktów. Korzystanie z technologii VR może przyczynić się do zwiększenia zaangażowania uczniów i rozwijania umiejętności krytycznego myślenia. Uczniowie zakładając okulary VR przenoszą się wirtualnego świata, który odwzorowuje konkretne miejsce lub wydarzenie historyczne. Uczniowie mają szansę odwiedzić np. starożytny Rzym, Mur Chiński czy doświadczyć życia w średniowiecznym zamku. Mogą swobodnie poruszać się po otoczeniu, obserwować postacie historyczne oraz uczestniczyć w wydarzeniach. Technologia VR w ten sposób pozwala uczniom na szersze zrozumienie kontekstu historycznego i kulturowego. Za sprawą takich lekcji mogą lepiej zrozumieć przyczyny i skutki wydarzeń historycznych, a również poznać życie oraz kulturę ludzi na przestrzeni różnych epok.
Wnioski
Poznawanie historii przy wykorzystaniu najnowszych technologii może wywołać „efekt wow” oraz zachęcić uczniów do nauki. Edukacja historyczna w XXI wieku stawia przed nauczycielem wyzwania, przede wszystkim jak przekazać wiedzę zarówno w sposób dostosowany do uczniów, jak i atrakcyjny dla nich. Technologie, portale internetowe, aplikacje mobilne, gry edukacyjne i portale e-learningowe przynoszą liczne korzyści. Kształtują nowoczesne podejście do edukacji. Dzięki nowoczesnym technologiom pedagodzy mogą dopasować proces nauczania do indywidualnych oraz specyficznych potrzeb każdego. Transformacja cyfrowa może prowadzić do bardziej efektywnego i skutecznego procesu nauczania oraz rozwijania pasji do nauki, w tym historii. Oczywiście interaktywne i nowoczesne narzędzia edukacyjne wymagają uwagi i właściwego korzystania. Do wprowadzania technologii w nauczaniu historii trzeba zatem podejść z rozwagą oraz odpowiedzialnością, uwzględniając korzyści, jak i wyzwania związane z jej zastosowaniem. Pomimo korzyści jakie przynoszą nowoczesne technologie i trendy, nie należy zapominać o wartościach tradycyjnej lekcji: rozwijaniu umiejętności krytycznego myślenia i budowaniu tożsamości społecznej. Ucząc historii mamy wiele możliwości i sposobów na zachęcenie uczniów do nauki historii. Analiza tekstów źródłowych, praca z mapą, oglądanie filmów historycznych i dokumentów należą do podstawowych elementów procesu edukacyjnego. Nauczyciel może zaangażować dzieci i młodzież do uczestnictwa w lekcji także poprzez np. przebieranie się w stroje historyczne, albo przynosząc różne przedmioty, które kiedyś nasi przodkowie używali w życiu codziennym.
oprac. Tomasz Sumara
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach #PROO. Minister do spraw Społeczeństwa Obywatelskiego
