Temat gospodarki odpadami wzbudza wiele emocji zarówno w mediach społecznościowych jak i w codziennym życiu. Jako ludzkość wytwarzamy trudne do pojęcia ilości odpadów. Część z nich to wartościowe surowce, które mogą stanowić źródło wysokich zysków. Według dostępnych danych z 2023 r., w Polsce na jednego mieszkańca przypadało średnio 357 kg wytworzonych śmieci. Co ciekawe w tym samym roku w woj. podkarpackim każdy mieszkaniec wygenerował średnio 244 kg odpadów a w woj. dolnośląskim 415 kg. Statystyki wskazują, że każdego roku produkujemy ich coraz większą ilość. Największy udział w tym zestawieniu mają odpady zmieszane, które stanowiły 59% ogółu, a posegregowane 41%. Z roku na rok ulega wzrostowi liczba odpadów, które zostają poddane sortowaniu.
Zarówno producenci jak i lokalne władze uświadamiają mieszkańców na temat tego w jaki sposób selekcjonować odpady. W obecnym systemie można wyróżnić ogólne zasady segregacji śmieci, które powinny być wrzucane do worków o określonych kolorach. Upraszczając schemat wyróżniamy:
- Kolor czarny (odpady zmieszane, które nie podlegają segregacji);
- Kolor żółty (metale i tworzywa sztuczne);
- Kolor niebieski (papier);
- Kolor zielony (szkło);
- Kolor brązowy (odpady BIO);
- Kolor szary (popiół).
Co istotne od początku 2025 r. m.in. odzież, buty i odpady tekstylne podlegają selektywnym zbiórkom lub dostarczeniu do Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK). Zgodnie z tzw. dyrektywą odpadową założono, że z roku na rok będzie wzrastała liczba odpadów, które zostaną poddane recyklingowi. W 2025 r. zgodnie z wytycznymi, 55% wytworzonych odpadów ma być ponownie wykorzystane. Poziom ten będzie wzrastał do 65% w 2035 r.. Z dostępnych statystyk wynika, że odpady lepiej są selekcjonowane na wsi, gdzie jest zdecydowanie mniej zabudowy wielolokalowej. Sprostanie wysokim wymaganiom, które są stawiane przed gminami nie jest możliwe do wykonania, bez właściwej segregacji odpadów przez mieszkańców. Nieosiągnięcie planowanych poziomów recyklingu skutkuje karami finansowymi dla gmin, które ostatecznie odczują mieszkańcy. W 2024 r. w woj. podkarpackim 51 gmin zmagało się z problemami, bo nie osiągnęło założonego na 2023 r. poziomu recyklingu, który wynosił 35%. Sprawa podlegała dalszym analizom. Za niespełnienie wymogów gminom groziły wysokie sankcje. Przykładem jest miasto Przemyśl, na które z powodu niesprostania tym kryteriom w 2023 r. nałożono karę finansową na kwotę 500 tys. zł. W takich przypadkach pokrywana jest ona z budżetu gminy, bo nie jest możliwe rozliczenie jej z opłat, które wnoszą do systemu mieszkańcy.
Osiągnięcie zakładanych poziomów recyklingu w 2025 r. będzie trudnym zadaniem, a jego realizacja nie może mieć miejsca bez lepszego sortowania odpadów. Szacuje się, że dla miasta liczącego 500 tys. mieszkańców, kara za każdy brakujący punkt procentowy może wynosić około 700 tys. zł. rocznie.
Widmo kar finansowych nie powinno być jedynym powodem segregowania odpadów. Właściwa selekcja przyczynia się do tego, że można je lepiej zagospodarować. Niektóre z nich mogą zostać ponownie wykorzystane, inne np. odpady kuchenne służą do pozyskania biogazu, a z odpadów BIO możliwe jest wyprodukowanie wartościowego nawozu. Konieczne jest jednak ich odpowiednie rozdzielanie.
Właściwa segregacja odpadów sprawia, że nie marnujemy dostępnych surowców, a mniej śmieci trafia na składowiska odpadów. Zgodnie z założeniami unijnymi w 2035 r. na składowiskach będzie mogło znaleźć się maksymalnie 10% wszystkich wyprodukowanych śmieci. Sposobem na ograniczanie zalegających w składowiskach odpadów jest również ich termiczne przekształcanie. Dzięki temu możliwe jest pozyskiwanie energii. Efektywne działanie systemu nie jest możliwe bez właściwej segregacji odpadów za którą głownie odpowiadają mieszkańcy. Ponadto środowisko naturalne jest naszym wspólnym dobrem, dlatego powinniśmy dążyć do oszczędzania zasobów i dbania o jego właściwy stan. To przecież nasz wspólny interes.
oprac. Karol Piękoś
Literatura:
Bojarski L., Gminy pod presją recyklingu. Będą kary, https://magazynbiomasa.pl/gminy-pod-presja-recyklingu-beda-kary/ 04.01.2025.
Dlaczego musimy dążyć do ograniczenia składowania odpadów? Port Czystej Energii nowoczesną inwestycją odpowiadającą na problem składowania odpadów, https://portczystejenergii.prowly.com/327127-dlaczego-musimy-dazyc-do-ograniczenia-skladowania-odpadow-port-czystej-energii-nowoczesna-inwestycja-odpowiadajaca-na-problem-skladowania-odpadow 04.01.2025.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy (Dz.U. L 312 z 22.11.2008).
Informacja – obowiązkowa segregacja odzieży i tekstyliów, https://czgekologiczni.pl/ 04.01.2025.
Leśniewski B., Poziomy recyklingu: konsekwencja, ale nie tylko, https://portalkomunalny.pl/poziomy-recyklingu-konsekwencja-ale-nie-tylko-537108/ 04.01.2025.
Tatara W., 51 podkarpackich gmin nie osiągnęło wymaganego poziomu recyklingu odpadów komunalnych, https://nowiny24.pl/51-podkarpackich-gmin-nie-osiagnelo-wymaganego-poziomu-recyklingu-odpadow-komunalnych/ar/c1-18756403 04.01.2025.
Toborek P., To się nie uda. 55 procent recyklingu w 2025 roku jest poza zasięgiem większości gmin, https://www.portalsamorzadowy.pl/gospodarka-komunalna/to-sie-nie-uda-55-procent-recyklingu-w-2025-roku-jest-poza-zasiegiem-wiekszosci-gmin,550077.html?mp=promo 04.01.2025.
Wenerski P., Rośnie góra śmieci! Ile wytwarzamy odpadów (nie licząc świąt)?, https://polskisamorzad.se.pl/artykul/443,rosnie-gora-smieci-ile-wytwarzamy-odpadow-nie-liczac-swiat 04.01.2025.
Zasady segregacji odpadów, https://czgekologiczni.pl/index.php/zasady-segregacji-odpadow 04.01.2025.
Ziętal N., W tych gminach na Podkarpaciu mieszkańcy wytwarzają najwięcej odpadów komunalnych [RANKING], https://nowiny24.pl/w-tych-gminach-na-podkarpaciu-mieszkancy-wytwarzaja-najwiecej-odpadow-komunalnych-ranking/ar/c9-18846643 04.01.2025.
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach #PROO. Minister do spraw Społeczeństwa Obywatelskiego
