Społeczność lokalna to „zbiorowość zamieszkująca dane, wyodrębnione terytorium o małym obszarze. Może to być np. parafia, wieś, osiedle, w którym występują silne więzi w społeczeństwie wynikające ze wspólnych potrzeb i interesów oraz poczucia zakorzenienia i przynależności do zamieszkiwanego miejsca”. Do podstawowych cech społeczności należą:
– wspólne i ograniczone terytorium,
– wspólne instytucje,
– trwała więź między członkami.
Warto zastanowić się nad etapami i krokami jakie powinna podjąć społeczność lokalna w celu realizacji określonych zadań. Po pierwsze ważne jest znalezienie inspirującego pomysłu, który rozwija nasze pasje. Po drugie istotne jest znalezienie sprzymierzeńców. Następnie w wspólnym gronie należy się naradzić oraz przygotować plan działania. Etapem czwartym jest podsumowanie dotychczasowych działań. Następnie odbywa się wielki finał, np. zaplanowanego wydarzenia, uroczystości itd. Etapem końcowym jest celebracja i podsumowanie.
W województwie podkarpackim działa szereg społeczności lokalnych, podejmujących różnego rodzaju inicjatywy. Jako przykład można podać stowarzyszenia i lokalne grupy działania: „Fundację SMK. Fundusz Lokalny”, „Fundację Przestrzeń Lokalna”, „Lokalna Grupa Działania. Rozwój i Innowacja. Trygon” czy „Partnerstwo dla Ziemi Niżańskiej”. Celem stowarzyszeń jest szerokorozumiany rozwój regionalny, aktywizacja ludności wiejskiej i promowanie innowacyjnych rozwiązań w tym zakresie, tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi przedsiębiorczości na obszarze poszczególnego regionu. Stowarzyszenia realizują cele poprzez: opracowanie i realizację Lokalnej Strategii Rozwoju, rozpowszechnienie założeń, podejmowanie inicjatyw i działań pobudzających aktywność społeczności lokalnych, upowszechnienie i wymianę informacji o inicjatywach związanych z aktywizacją ludności wiejskiej, propagowanie działań na rzecz realizacji strategii, pozyskiwanie partnerów i źródeł jej finasowania, promocję obszarów wiejskich położonych na terenie stowarzyszeń, współpracę i wymianę doświadczeń z instytucjami publicznymi i organizacjami pozarządowymi, promowanie walorów turystycznych poszczególnego regionu, działania na rzecz rozwoju społeczeństwa obywatelskiego i informacyjnego, wspieranie akcji charytatywnych oraz lokalnej działalności artystycznej, stwarzanie warunków do kultywowania tradycji i obrzędów regionalnych, wspieranie działalności gospodarczej mieszkańców i podmiotów z terenu np. gmin poprzez różnorodne formy pomocy itp.
Na Podkarpaciu ogółem funkcjonuje 26 lokalnych grup działania, instytucji zrzeszających przedstawicieli różnych sektorów: publicznych, jak i prywatnych w celu wspierania rozwoju obszarów wiejskich oraz podnoszenia ich atrakcyjności pod względem przedsiębiorczości.
Ze społecznością lokalną związane jest partnerstwo. Partnerstwo w wymiarze lokalnym to strategiczne przymierze przedstawicieli różnych sektorów życia społecznego, do którego wnoszą oni wspólne zasoby, wspólnie ponoszą ryzyko i koszty, ale także wspólnie dzielą się korzyściami. Jako potencjalnych partnerów zalicza się: sferę publiczną, sferę społeczną, sferę gospodarczą. Do pierwszej należą: władze lokalne (administracja gminna, powiatowa), instytucje użyteczności publicznej (gminne powiatowe jednostki organizacyjne świadczące usługi publiczne), agendy rządowe i instytucje naukowo-badawcze. Do drugiej: mieszkańcy,
organizacje reprezentujące interesy mieszkańców (organizacje pozarządowe, stowarzyszenia zawodowe, związki zawodowe, organizacje wyznaniowe). Do sfery gospodarczej zakwalifikować można: podmioty gospodarcze (przedsiębiorstwa o zasięgu lokalnym i ponadlokalnym, spółdzielnie, instytucje gospodarcze (związki pracodawców, izby handlowe, stowarzyszenia) oraz instytucje finansowe (banki, instytucje wsparcia biznesu).
Do cech partnerstwa lokalnego wyszczególnia się:
– wiedzę, doświadczenie, wartości, pomysły, idee,
– wspólne dokonanie określonej zmiany rozwojowej w lokalnym środowisku społeczno-gospodarczym,
– budowanie tożsamości lokalnej, spójnego środowiska lokalnego, partycypacja, świadczenie usług publicznych, pakty na rzecz zatrudnienia, wprowadzanie innowacyjnych metod zarządzania,
– charakter działań: planowane, projektowane, wdrażane długofalowe, systematyczne, celowe, kompleksowe, nowatorskie działania i inicjatywy w obszarze społeczno-gospodarczym,
– obszary funkcjonowania: gospodarka, rynek pracy, kultura, sport, rekreacja, edukacja, ochrona zdrowia, opieka społeczna, identyfikacja i tożsamość społeczna,
– atrybuty: wzajemne zaufanie i szacunek partnerów, wspólne i uzgodnione cele działania, wzajemna komunikacja, równość i zaangażowanie partnerów, konsensus.
Można zadać pytanie jakie są korzyści i słabości partnerstwa? Do pozytywów należy zaliczyć: efekt synergii (grupa osiąga lepsze wyniki niż najefektywniejsza pojedyncza jednostka), efekt skali (wzrost wielkości grupy powoduje wzrost rezultatów jej działań), wartość dodaną, zwiększenie konkurencyjności regionu, tworzenie innowacyjnych rozwiązań czy dostęp do większej ilości zasobów natury technicznej, ludzkiej, finansowej oraz do wiedzy, wnoszonych przez poszczególne sektory – lepszy dostęp do informacji i sieci powiązań. Jako minusy trzeba wymienić: niewłaściwy dobór partnerów, brak korzyści dla partnerów wynikających z partnerstwa, niewystarczającą wiedzę i kompetencje partnerów do realizacji niektórych działań, niską aktywność partnerów, niewystarczające środki finansowe na działalność partnerstwa, sprzeczność interesów partnerów, brak lidera partnerstwa lub nadmiar przywództwa.
Na Podkarpaciu organizacje podejmują różnego rodzaju działania i współprace w ramach projektów oraz dotacji. Jednym z nich są „Podkarpackie Inicjatywy Lokalne”. Głównym celem jest projektu jest wzrost wiedzy i umiejętności oraz promocja aktywnych postaw społecznych z zakresu realizacji oddolnych i partycypacyjnych inicjatyw w województwie podkarpackim. W tym roku ruszyła edycja 2024, realizowana do 2026 roku. Projekt uzyskał dotację w ramach Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021-2030, nadzorowanego przez Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego.
Reasumując warto angażować się w wszelkie inicjatywy w ramach społeczności lokalnych. Podejmowane działania na terenie poszczególnego regionu pozwalają wydobyć potencjał mieszkańców, przyczyniają się do wzrostu atrakcyjności terenu pod względem turystycznym oraz mogą pozwolić na stworzenie warunków sprzyjających rozwojowi przedsiębiorczości na danym obszarze. Co prawda czynione starania nie zawsze przynoszą od razu widoczne rezultaty, niejednokrotnie potrzeba czasu i zaangażowania wielu osób oraz przedstawicieli różnych grup społecznych. Konieczność poszukiwania nowych rozwiązań skłania ku współpracy z parterami lokalnymi. Jednym z jego przejawów są lokalne grupy działania, które podejmują różne przedsięwzięcia na terenie poszczególnych regionów Podkarpacia. Realizowane zadania oddziałują na określony teren oraz przyczyniają się do rozwoju potencjału danego obszaru i jego mieszkańców.
oprac. Tomasz Sumara
Literatura:
Pawłowska A., A. Gąsior-Niemiec, A. Kołomycew, Partnerstwa międzysektorowe na obszarach wiejskich. Studium przypadku lokalnych grup działania w województwie podkarpackim, Warszawa 2014.
Starosta P., Poza metropolią. Wiejskie i małomiasteczkowe zbiorowości lokalne a wzory porządku makrospołecznego, Łódź 1995.
Sobolewski A., Przez współpracę do sukcesu. Partnerstwo lokalne na rynku pracy, Warszawa 2007.
Społeczność lokalna w działaniu. Kapitał społeczny, potencjał społeczny, lokalne governance, red. T. Kaźmierczak, K. Hernik, Warszawa 2008.
Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach #PROO. Minister do spraw Społeczeństwa Obywatelskiego