Na rozkaz dowódcy Armii Krajowej, generała Tadeusza Komorowskiego „Bora”, powstanie warszawskie rozpoczęło się 1 sierpnia 1944 roku o godzinie 17:00, zwanej godziną „W”. Celem było wyzwolenie stolicy spod niemieckiej okupacji przed nadejściem Armii Czerwonej. Armia Krajowa i władze Polskiego Państwa Podziemnego chciały ujawnić się jako jedyna legalna władza niepodległej Polski, przeciwstawiając się Polskiemu Komitetowi Wyzwolenia Narodowego, zależnemu od Stalina.
Planowane na Kilka Dni, Trwało 63
Powstanie, początkowo planowane na kilka dni, zakończyło się dopiero 3 października, po 63 dniach heroicznej walki. W wyniku powstania zginęło od 16 do 18 tysięcy żołnierzy Armii Krajowej oraz od 150 do 180 tysięcy cywilów. Po kapitulacji, Warszawa została doszczętnie zniszczona przez Niemców. Mimo militarnej klęski, powstanie miało ogromne znaczenie polityczne, demonstrując niezłomne dążenie Polaków do odzyskania niepodległości.
Demonstracja Wolności
Jan Nowak-Jeziorański, uczestnik powstania i legendarny „kurier z Warszawy”, pisał po wojnie: „walka nie była daremna”. Powstanie warszawskie sprawiło, że „państwo polskie, chociaż zniewolone i wasalne, zachowało swoją odrębność, przetrwało Stalina, który w swych zamysłach prawdopodobnie chciał z niego z czasem uczynić część ZSRS”.
Siły Powstańcze
W dniu wybuchu powstania, Okręg Warszawa AK i podporządkowany mu Kedyw (Kierownictwo Dywersji Komendy Głównej AK) liczyły ponad 40 tysięcy żołnierzy, a łącznie z siłami porządkowymi AK – nawet 58 tysięcy. Do walki przystąpiło jednak od 25 do 37 tysięcy osób. W trakcie powstania dołączali nowi ochotnicy, a według „Wielkiej ilustrowanej encyklopedii powstania warszawskiego” zidentyfikowano 48 183 żołnierzy powstania, z czego 14% stanowiły kobiety pełniące funkcje sanitariuszek, łączniczek i walczące na froncie.
Udział Różnych Formacji
Większość powstańców stanowili żołnierze AK, ale do walki przyłączyli się również członkowie innych formacji niepodległościowych, takich jak Polska Armia Ludowa, Narodowe Siły Zbrojne oraz nieliczni przedstawiciele Żydowskiej Organizacji Bojowej. Powstanie wsparli także żołnierze Armii Ludowej i wielu policjantów granatowych.
Broń i Uzbrojenie
Braki w uzbrojeniu były poważnym problemem. Na początku powstania powstańcy mieli do dyspozycji tylko 2500 pistoletów, 1475 karabinów, 420 pistoletów maszynowych i kilka karabinów maszynowych. Broń produkowana przez AK, jak miotacze ognia, butelki zapalające, pistolety „błyskawice” i granaty, nie wystarczała na uzbrojenie wszystkich walczących. Powstańcy zdobywali broń na wrogu lub otrzymywali ją dzięki alianckim zrzutom, ale pozostawali bezbronni wobec bombardowań Luftwaffe i artylerii Wehrmachtu.
Młodzież i Kobiety w Walce
Powstanie warszawskie było zrywem młodych ludzi, w większości dorastających podczas okupacji. Walczyli także małoletni członkowie Szarych Szeregów, służąc w Harcerskiej Poczcie Polowej, jako łącznicy i sanitariusze. Kobiety odgrywały kluczową rolę, nie tylko jako lekarki i sanitariuszki, ale także na pierwszej linii frontu. 12 sierpnia 1944 roku płk Antoni Chruściel „Monter” wydał rozkaz uznający kobiety za żołnierzy AK.
Wsparcie Cywilów
Cywile aktywnie wspierali powstańców, dostarczając żywność, organizując zaplecze, biorąc udział w opiece nad rannymi, budowie barykad i odgruzowywaniu miasta. Wanda Figiel, łączniczka podczas powstania, wspominała: „powstanie warszawskie to był zryw pochodzący z serca, bez przymusu. […] Widać było wspólnotę”.
Symbol Walki
Powstanie warszawskie stało się symbolem walki o wolność i niepodległość Polski. Chociaż motywy udziału w powstaniu były różne, wspólnym celem było spełnienie patriotycznego obowiązku i wyzwolenie stolicy spod władzy okupanta. Pułkownik Kazimierz Iranek-Osmecki podsumował to tak: „Trzeba było przeżyć 5 lat okupacji w Warszawie, aby czuć to, co czuła ludność i żołnierze”.
Powstanie warszawskie pozostaje jednym z najważniejszych wydarzeń w historii Polski, przypominając o heroizmie i poświęceniu tysięcy ludzi walczących o wolność swojej ojczyzny.
Źródło Informacji: Instytut Pamięci Narodowej